Dziś mija 105. rocznica utworzenia przez papieża Benedykta XV Biskupstwa Polowego w Polsce. Biskupstwo utworzone 05 lutego 1919 roku było pierwszym w Europie, a drugim na świecie (po Chile) powołanym przez Stolicę Apostolską. W czasach PRL jego działalność była zawieszona, a w to miejsce powołano fasadowy Generalny Dziekanat WP. Ordynariat Polowy w Polsce przywrócono dopiero w 1991 roku.
Biskupstwo Polowe w Polsce
W dniu 5 lutego 1919 r. wizytator apostolski ks. Achille Ratti (późniejszy papież Pius XI) ogłosił utworzenie przez Ojca Świętego Benedykta XV Biskupstwa Polowego w Polsce i nominowanie na pierwszego Biskupa Wojsk Polskich dotychczasowego biskupa pomocniczego archidiecezji warszawskiej, bp. Stanisława Galla. Nominację otrzymał 8 lutego z rąk Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego i następnego dnia objął swój urząd. Na swego zastępcę mianował ks. Jana Pajkerta, stojącego na czele konsystorza wojskowego powołanego 14 listopada 1918 r.
Biskup Stanisław Gall rozpoczął swoją misję w warunkach wojennych. Trwały walki o granice państwa w Małopolsce Wschodniej, na Wileńszczyźnie, rozgorzała wojna polsko-bolszewicka (1919–1921). Stanęło przed nim zadanie zorganizowania dostatecznej liczby kapelanów, których domagały się formacje walczące na różnych frontach, wyposażenie ich w kaplice polowe, niezbędny sprzęt liturgiczny, skoordynowanie i zharmonizowanie duszpasterstwa wojskowego z aparatem wojskowym (tworzenie od podstaw regulaminów i przepisów prawa regulujących służbę kapelańską w wojsku polskim).
Po zakończeniu działań wojennych zorganizowana została nowa struktura kościelna i opracowany został statut duszpasterstwa wojskowego, uzgodniony między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską i ogłoszony 27 lutego 1926 r.
Następcą bp Galla został ks. Józef Gawlina, kapłan diecezji katowickiej, proboszcz parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie (dziś Chorzów). Biskup Gawlina, posiadający w młodości doświadczenie żołnierskie, dał się poznać jako dynamiczny organizator duszpasterstwa w Wojsku Polskim – w czasie narastających napięć i intensywnych przygotowań do spodziewanej wojny.
Po jej wybuchu bp Gawlina zorganizował duszpasterstwo w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, jego jurysdykcji podlegali polscy żołnierze w krajach Europy, w Kanadzie, na Bliskim Wschodzie, w ZSRR (w latach 1941–1942), lotnicy, marynarze. Biskup przebywał wśród żołnierzy Armii Polskiej w ZSRR, towarzyszył 2. Korpusowi gen. Władysława Andersa w kampanii włoskiej, u schyłku wojny Stolica Apostolska powierzyła mu także jurysdykcję „nad wszystkimi emigrantami i wygnańcami polskimi, a w 1949 r. papież Pius XII mianował go Protektorem Emigracji Polskiej. Biskup Gawlina był również Ojcem Soboru Watykańskiego II. Spoczywa na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino.
Duszpasterstwo wojskowe po II wojnie światowej
Po zakończeniu wojny i włączeniu Polski do sowieckiej strefy wpływów na ponad czterdzieści lat duszpasterstwo wojskowe zostało podporządkowane organizacyjnie i strukturalnie władzy państwowej.
Na jego czele stał w okresie PRL-u dziekan generalny WP, który w świetle prawa kościelnego był pozbawiony jurysdykcji kanonicznej wobec kapelanów wojskowych. Kapelani wojskowi, aby zachować jedność z Kościołem, musieli ją uzyskiwać od swych biskupów diecezjalnych. Dla władz PRL istnienie Generalnego Dziekanatu WP było jedną z oznak rzekomej tolerancji i swobód religijnych.
Upadek komunizmu umożliwił przywrócenie Ordynariatu Polowego w Polsce. 21 stycznia 1991 r. papież Jan Paweł II wydał dekret przywracający diecezję wojskową oraz bullę w sprawie nominacji ks. prał. dr. Sławoja Leszka Głódzia (ur. 1945), kapłana archidiecezji wileńskiej, dotychczasowego pracownika watykańskiej Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich na biskupa polowego. Lata 90. były okresem odbudowywania pozycji duszpasterstwa wojskowego, otwierania przed Chrystusem bram koszar i instytucji wojskowych, tworzenia sieci parafii i ośrodków duszpasterskich, budowy świątyń lub adaptowania na cele sakralne budynków wojskowych, organizowania opieki duszpasterskiej w misjach pokojowych i stabilizacyjnych oraz organizacji urzędu kurii polowej.
Czwartym biskupem Kościoła w Wojsku Polskim został ks. prał. dr Tadeusz Płoski a po jego śmierci w katastrofie smoleńskiej kolejnym ordynariuszem wojskowym został bp Józef Guzdek, który pełnił posługę biskupa polowego do 16 lipca 2021 r., kiedy Franciszek mianował go arcybiskupem i metropolitą białostockim.
15 stycznia 2022 r. Nuncjatura Apostolska w Polsce poinformowała, że decyzją Ojca Świętego kolejnym biskupem polowym Wojska Polskiego został bp Wiesław Lechowicz, dotychczasowy biskup pomocniczy diecezji tarnowskiej. Jako dewizę biskupią przyjął słowa „In finem diligere” (Do końca umiłować). Ingres bp. Wiesława Lechowicza do Katedry Polowej Wojska Polskiego odbył się 12 lutego 2022 r. W 2022 r. został delegatem KEP: ds. Duszpasterstwa Policji, ds. Duszpasterstwa Straży Ochrony Kolei, ds. Duszpasterstwa Kombatantów oraz ds. Duszpasterstwa Harcerzy.
Więcej historii znajdziesz pod linkiem: https://ordynariat.wp.mil.pl/aktualnosci/2024/luty-2024/105-lat-temu-papiez-benedykt-xv-ustanowil-biskupstwo-polowe-w-polsce/
Tekst: Krzysztof Stępkowski
Fot. Archiwum Ordynariatu Polowego
